A poténcia do pensamento consiste, paradoxicamente, na súa capacidade para deixar de pensar en algo. Con isto dicimos: esa é a súa máxima potencia. O doado é verse conducido, diretamente, inexorablemente, da poténcia ao acto. Mais entón, verdadeiramente, o pensar non exerce a súa vontade. Nin a súa liberdade. Non amosa flexibilidade, capacidade de reacción, de orientación propia. Semella que pensamos, mais de certo, normalmente deixamos someternos, a unha actualización dunha poténcia calquera do pensamento; e chegamos entón a súa conclusión. Pero o facemos de tal xeito que o camiño percorrido, o feito de chegar a actualizar ese pensamento foi obrigado, incontrolado, mecanizado… como n’a caverna de Platón. Efectivamente, velaí está: o automatismo do pensamento, a súa mecánica pura, a súa mecánica-soño, a súa mecánica-adormecemento. Digamos que habitualmente semella que pensamos mais de certo non o facemos; reproducimos canles de “pensamento”, vías, percorridos, devires estratificados, polo costume e a moral, visíbel e invisíbel. Pensar, o que se di pensar… é revolucionario. Pensar, o que se di pensar… supón un contacto con esa poténcia negativa. Coa capacidade de decir: -non! Iso non o quero pensar! E ser capaz entón de desterrar ese pensamento do pensamento (da cabeza, da mente, da conciencia, da alma…). Ser capaz de baleirar, de esquecer, de rexeitar un pensamento que quere consumarse. Impedilo. Sabotealo. Basta! E fíxose o siléncio.
Está claro entón en qué consiste baixo este punto de vista a crítica ao idealismo: a súa ansia pola forma, a súa univocidade… delata unha incomprensión da verdadeira poténcia do pensar, que reside, en último termo, nunha negatividade do pensamento. Agora ben, se consideramos as cousas con detalle, sabemos da importancia que lle daba xa o propio Platón ao negativo: como canle dialéctico, para chegar ao Un, ao Ser, etc. Había que pasar pola negación. Que pasaba entón co Ser? Era un destino obrigado e polo tanto parcial dunha poténcia absoluta do pensar? Ou ben xa estaba incluida no Ser esta negatividade a través do proceso da dialéctica? Pois case si, de aí a grandeza da filosofía… E o digo con tódalas consecuencias, segundo tódolos parámetros… Mais acontece que esa negatividade vese ao final, en Platón, subordinada a unha univocidade última do Ser. E aínda que a univocidade en si, nin sequera tiña por qué ser obxecto para esta impotencia do pensamento, resulta que está incardinada no positivo, nunca psoitividade que termina por excluir a im-poténcia negativa do proceso dialéctico. O Ser como positividade e non como negatividade absoluta. O mesmo “erro” que comete Hegel; a punto de liberar de novo toda a poténcia negativa do pensamento e da tradición, dinos: ao final, esa negatividade pura, resólvese na identidade do concepto na razón, no espírito absoluto, etc. Hai de novo unha positividade excluínte do pensar en Hegel, que non un positivismo… Que logo se repite en Heidegger. “Pensar o ser sen o ente”, certamente; unha fórmula que expresa segundo o que estamos aquí a decir, unha plena poténcia do pensamento, na que a súa capacidade e forma maior consiste nun pensar que é un deixar de pensar (“pensar sen… “) mais, prescinde Heidegger de toda referencia positiva para formular esta proposta, para articulala e sostela? Coido que non. Porque en último termo ten que defender o esquecemento como algo positivo, como algo a recordar ou a preguntar ao instalarse na pregunta. O esquecemento non xorde por si mesmo (negatividade que irrumpiría espontáneamente no pensamento), senón que se introduce e se trata de xustificar, se apela a unha orixe e a un destino e a unha prioridade que non se sustenta por si mesma, que non é en si mesma prior. Heidegger metarrelatea o esquecemento.
Nietzsche si que dá na diana; segundo a fórmula de Deleuze: pensar a diferencia do devir como eterno retorno do mesmo. Non se pode falar máis certeramente da poténcia do pensamento, desta poténcia da que falamos.
Mais tamén tería que dicir moito a meditación zen: un deixar de pensar en… E que dicir do diabólico? Pensar sempre a outra oportunidade… Mais o zen, ou polo menos o budismo termina positivando esta (im)poténcia: pois termina positivando o non-pensar nun algo: nirvana, ou a nada como ente deificado. Entón esa ausencia de pensamento pasa a ser identidade, pasa a ser un algo, non se chega a un baleiro absoluto, bloom, como plena capacidade, determinación da negatividade en si. É exclusivo isto de occidente? Alomenos é exclusivo do devir, a negatividade é incluso a razón mesma do devir, a que produce o devir en canto tal, un devir pleno, absoluto, sen referencia, que se crea no proceso, que xera a súa propia im-posibilidade. Deixar de pensar en algo necesariamente, ser capaz de non-pensar multitude de posibilidades de actualización que nos ofrece o mundo, o acontecemento; manterse, re-sistir, na im-poténcia, sen proxectala; niso consiste a revolución molecular permanente que liberada e consciente nunca chega a formar a entidade, positiva, senón sempre energía e máis energía que vai ganando… espazio, tempo, intensidade, deserto.
(texto inspirado en Bartleby, de Agamben, en A comunidade que vén, pre-textos 2006).
PD. Unha aperta a danhauser e a súa tempada; ao outro lado.
