Afronteira non era unha liña invisíbel, non era un muro; era unha longa fila de persoas cos papeis na man esperando ante os cristais de inmigración. Tiña a discontinuidade dos corpos e o cheiro a peixe morto da celulosa. A fronteira? De certo trabúcome: algunhas fronteiras. Non todos vivimos as mesmas, nin sequera iso.
Labour day site
I
(Faise cidade ao borde da estrada –cruce de liñas que non se corresponde coa abstracción xeométrica do teu corpo– pero a estrada é máis que a cidade; ábrea e empúrraa cara afora. Nese fóra xorde a cidade. Non hai outra cidade, só a que se estende, fronteira en expansión virtualmente infinita. O borde vai cambiando. A percepción dende un coche aseméllase ás imaxes na pantalla: serie, sucesión.
Pensa un continuum: a fronteira aparece cando alguén solicita os papeis de identidade; a fronteira está inscrita nos corpos marcados pola raza, nos restos da historia afogando a carne. A fronteira estoupa, invisibilizada nunha cuneta, só para quen saiba mirar)
De camiño a Laguna Beach, na entrada da cidade, hai o que parece unha área de descanso: unha pequena caseta, dúas árbores, un valado de madeira, algún coche aparcado. Dende a estrada o cartel case non é visíbel: Labour day site.
[cavilo, pasado o tempo, se esa fronteira está inscrita no teu corpo…
– Nos bordes que recorre, sen tocar a superficie]
O noxento, indignante –se era ese o adxectivo– era un curral que facía as veces de reserva de traballadores migrantes “ilegais”. Podería dicirse: “esa situación revela exemplarmente a condición do traballador nun sistema capitalista”. Esa abstracción non pode tocar o real duns corpos invisíbeis dende a estrada. Digo corpos: anacos de historia, de lingua, restos da operación violenta que nos inscribe coma “o que somos”.
Nun coche, con catro homes que apenas coñezo, os bordes da estrada só son perceptíbeis polas súas palabras, que xorden xa rotas na fenda aberta por un bilingüismo mancado. Como as linguas, o desexo só se divide en dous para continuar trazando un continuo, unha fronteira móbil, que produce feridas na carne. A enunciación chega esnaquizada. Non tratamos da alteridade absoluta, tampouco da núa vida. É o horror inquedante que late baixo o doméstico, a non-excepcionalidade do que sae ao camiño nun domingo de praia. Ao meu amigo dóelle, indígnalle, o que el percibe –a xulgar polas súas verbas– como un descenso ao animal, á mercadoría, duns seres humanos.
A palabra “humano” é unha mala abstracción: non son só –nunca só– humanos. Son mexicanos. Logo, que? Trátase da nación inscribíndose no corpo? Que sería a nación neste caso? Un traballo de dó que re-invente a orixe, no presente, como ficción narrativa? Unha lingua, unha historia, un sentimento de comunidade, unha opinión pública, unha raza? Son mexicanos, coma el, de certo xeito. Esa indignación emítese dende unha fronteira móbil. Que é, pois, unha comunidade? Eses mexicanos –quizais tamén norteños como os seus papás– non recoñecerían como un dos seus a ese chicano de acento difuso que tivo a chance de cursar estudios en dúas das máis prestixiosas universidades americanas. Mirarían, quizais, con desprezo a un grupo de gays californianos de domingo na praia. Isto é só ficción…
Non puidemos velos.
Que nos indigna aquí? A el indígnalle, quizais, a construción e reprodución diso en canto mexicano. A min, quizais, a súa invisibilidade. Houbemos de estar atentos para recoñecer o lugar –do que me previra dez kilómetros antes, sen me dicir de que se trataba, cun único adxectivo varias veces repetido– o noso coche ía apresa, camiño da praia…
II
Agora, mentres escribo isto, non consigo lembrar cal era o adxectivo, dende o primeiro momento non puiden lembralo. Antes do curral había unha escola de arte ou unha galería. O xardín estaba ocupado por estatuas xigantes que agora fanse de xeso. Vexo anacos de corpos, non me dá a memoria. Non sabía o que agardaba; había algo de noxo mesturando as súas verbas. Non sei por que non pensei en fronteiras; pensaba en algo abxecto, kinky, weird. Non tiña sentido: pensaba en sexo.
– Estar no medio dun continuo (“¿se dice así en español continuum? -me preguntas), de máis no medio… O continuo está feito dos fragmentos informes dunha fronteira persistente nas aramadas, nos valados, nas beiras da estrada. O teu desexo traza un mapa que ten en certo xeito a forma desta cidade.
Continuum? A cidade prodúcese nos cortes dos fluxos; a cadea significante ten forma de corda con nodos. Algo non encaixa; estou confusa. Constrúo outra escena e non lembro os meus ollos fechados, fóra de plano. Vólvome un espectador omnisciente. É obsceno (como espectador omnisciente eu tamén tiña pene. O falo imaxinario interrompe o continuo do meu corpo).
Naquel momento non pensei en foderte. Que nome lle darías ti, ¿eres un extranjero en nuestro idioma? Penso no corte dos fluxos, na violencia da instauración das fronteiras, na micro-política dos corpos, e dos desexos, e dos lugares. Minto, tamén cando digo que non pensei en foderte, pero non atopo os nomes.
De tódolos xeitos, a relación entre o teu corpo e a cidade non era metafórica, tampouco metonímica…
O teu corpo non ten marcas (as fronteiras extinguíronse cos restos das luminarias, ninguén podía gardar por máis tempo os corpos dos mutilados),a súa pureza impugna o arquivo. Lembro que non me gusta do teu cheiro a persistencia do cosmético.
Imagino una película. Tengo el encuadre (os bordes da estrada reducidos a imaxes teñen algo da sucesión de secuencias nunha pantalla). Cuando estoy en estas situaciones me gusta imaginar cómo se ve el mundo desde los otros. Por ejemplo, mi amigo Huy. Me figuro lo que estará pensando, qué ve desde su posición en el asiento delantero. También de él. Pero no sé qué estás pensando tú, qué sientes, qué ves…
Non consigo, e empéñome, lembrar as palabras exactas. Necesítoas. Este texto só reproduce ao outro.
– Puedo ponerme en el lugar de los otros, imaginar cómo ven el mundo desde ellos, no en el tuyo. Recuerdo mi propia experiencia para construirme la tuya. Estás sola en un coche con cuatro desconocidos.
(Xa non estamos nunha estrada en Orange County. Na memoria presente que reproducen as túas verbas trázase outra estrada, non moi lonxe de México D.F. Estás nun coche con catro descoñecidos… homófobos, ese foi o termo. Voltas á cidade dende unha área de descanso no medio de ningures. É posíbel que, xa na cidade, o taxista chilango ofrecérache sexo en inglés).
– Mi experiencia es otra –di ela (gardo anacos de imaxes, recompoño o teu sexo na praia).
Atopámonos como estranxeiros no espazo desfeito polos coches. Só agora, ao escribilo, caio na conta de que naquel intre non pensei nos traballadores mexicanos.
Fronteiras: Inmigration office
Entre Santiago e Los Ángeles hai máis que o espazo informe dunha cabina de avión – case tódalas fiestras están fechadas-, dun aeroporto a outro está a saída da cidade e a entrada na cidade, o tempo morto dos taxis, a violencia dos controis, a resistencia dos corpos, as fronteiras .
()
De Santiago a Los Ángeles hai un tempo que se contrae e se dilata, un espazo que non abarco. O soño do avión –dicía Sender-: a abolición do tempo e do espazo pola velocidade. Ese tempo-espazo cancelado reprodúcese nos nosos corpos: a postura inútil na cadeira, a inmobilidade obrigada de quen viaxa demasiado apresa, o cheiro da comida dos avións/a comida que non chega a selo, o seu gusto na boca. Saio dunha capital do sur que se soña civilizada, retorno ao espazo informe dun suburbio ampliado até a súa disolución ou conversión, no centro dunha metrópole irreflexiva e irreflexionábel. Gañei tres horas, pero síntome peor no retorno:
Saio de Santiago sen saber moi ben como chegar ao aeroporto, entre este e a cidade fica o non-espazo móbil das autoestradas. Tomo un taxi sen apenas decidilo. Estou nunha cidade estranxeira, levo o meu acento cravado na boca. O taxista dá por suposto que son española, só ese feito tórname amábel ante os seus ollos. Inquédase pola miña estadía en Chile, fala do bo e do malo do seu país. Deixo Santiago entre unha conversación amábel, dende as autoestradas vense as serras e os cerros, penso, de novo, que nunca vira un aeroporto tan fermoso. O taxista chamábase Juan (non lembro os apelidos) e era un policía retirado, a maior parte dos seus fillos seguiron a tradición familiar e forman parte do que el chamaba “A Institución”. A maior deles vive co seu esposo na illa de Pascua. Sinto arrepíos pero doulle a man ao baixar do taxi, el deséxame sorte e boa viaxe.
Entre un aeroporto a outro a violencia das fronteiras: ao chegar aos Estados Unidos non teño os papeis que me reclaman. O primeiro policía que me atende, chicano seguramente, móstrase amábel, pregúntame pola estadía en Chile, pregúntame a data de nacemento, faime notar que pasei aló o meu aniversario. Lévame a outro lugar, espero un rato sen que ninguén me diga nada. A muller que traballa en inmigración é de orixe asiático e está cansada, cambio de turno. Eu supóñolle traballo, faimo notar. Ríome, case diante dela sen dicir nada, do paradoxo que supón para min que iso suceda precisamente cunha muller de orixe asiática. O paradoxo é só para min, para a miña idea de estado-nación, para a miña relación inmediata entre nacionalidade e raza. Moitos dos policías de fronteiras son chicanos, latinos ou asiáticos; os afroamericanos abundan máis na seguridade privada ou conducindo autobuses. Penso en Francia, reproducindo o espazo colonial dentro da metrópole, penso que de tódolos xeitos non ten nada que ver. Dame unha folla, o meu permiso é por trinta días, menos que no visado. Os papeis terán que ser enviados á oficina de inmigración en Washington a risco de non poder retornar ao país. Penso nos cans que viven nas rúas de Santiago, os cans durmindo –como nunca vira durmir a ningún can– diante do pazo da Moeda. Na mirada desafiante dos vagabundos chilenos fronte á tristeza dos traballadores pobres californianos. Non saco conclusións, síntome triste tamén eu.
Dunha lingua a outra a violencia das fronteiras, a irredutibilidade dos acentos. Tomo un bus a Union Station e un taxi a miña casa. O taxista é armenio ou pakistaní, ningún dos dous fala ben inglés. A conversación para decidir o camiño é tensa. Despídome e el non me desexa “have a good night”.
Kant-Hegel, asunto de la frontera como cuasi-transcendental, frontera pensamiento.
1 Aunque responder SI no le incapacita automáticamente para obtener una visa, si ha respondido SI su presencia podria ser requerida para presentarse ante un Oficial Consular.
