Sobre a Intelectualidade mexicana

– […] A literatura en México é como un xardín de infancia, unha gardaría, un kindergarten, unha escola infantil, non sei se o podedes entender. O clima é bo, fai sol, un pode saír da casa e sentarse nun parque e abrir un libro de Valéry, quizais o escritor máis lido polos escritores mexicanos, e logo achegarse á casa dos amigos e falar. A túa sombra, non obstante, xa non te segue. Nalgún intre abandonoute silenciosamente. Ti fas como que non te decatas, pero si que te deches conta, a túa fodida sombra xa non vai contigo, pero, ben, iso pode explicarse de moitas formas, a posición do sol, o grao de inconsciencia que o sol provoca nas cabezas sen sombreiro, a cantidade de alcohol inxerida, o movemento como de tanques subterráneos da dor, o medo a cousas máis continxentes, unha enfermidade que se insinúa, a vaidade ferida, o desexo de ser puntual polo menos unha vez na vida. O certo é que a túa sombra se perde e ti, momentaneamente, a esqueces. E así chegas, sen sombra, a unha especie de escenario e poste a traducir ou a reinterpretar ou a cantar a realidade. O escenario propiamente dito é un proscenio e ao fondo do proscenio hai un tubo enorme, algo así como unha mina ou a entrada a unha mina de proporcións xigantescas. Digamos que é unha caverna. Pero tamén podemos dicir que é unha mina. Da boca da mina saen ruídos inintelixíbeis. Onomatopeas, fonemas furibundos ou ben pode que só murmurios e murmurios e xemidos. O certo é que ninguén ve, o que se di ver, a entrada da mina. Unha máquina, un xogo de luces e de sombras, unha manipulación no tempo, furta o verdadeiro contorno da boca á mirada dos espectadores. En realidade, só os espectadores que están máis próximos ao proscenio, pegados ao foso da orquestra, poden ver, trala mesta malla de camuflaxe, o contorno de algo, non o verdadeiro contorno, pero si, polo menos, o contorno de algo. Os outros espectadores non ven nada alén do proscenio e poderíase dicir que tampouco lles interesa ver nada. Pola súa banda, os intelectuais sen sombra están sempre de costas e polo tanto, a menos que tivesen ollos na caluga, élles imposíbel ver nada. Eles só escoitan os ruídos que saen do fondo da mina. E tradúcenos ou reinterpretan ou recrean. O seu traballo, cae polo seu peso dicilo, é pobre. Empregan a retórica alí onde se intúe un furacán, tratan de ser elocuentes alí onde intúen a furia desatada, procuran cinguirse á disciplina da métrica alí onde só queda un silencio enxordecedor e inútil. Din pío pío, guauguau, miau miau, porque son incapaces de imaxinar un animal de proporcións colosais ou a ausencia dese animal. O escenario no que traballan, por outra parte, é moi bonito, moi ben pensado, moi coqueto, pero as súas dimensións co paso do tempo son cada vez menores. Este achicamento do escenario non o desvirtúa en modo algún. Simplemente cada vez é máis pequeno e tamén as plateas son máis pequenas e os espectadores, naturalmente, son cada vez menos. Xunto a este escenario, por suposto, hai outros escenarios. Escenarios novos que creceron co paso do tempo. Está o escenario da pintura, que é enorme, cuns espectadores que son poucos pero todos, por dicilo dalgún xeito, son elegantes. Está o escenario do cine e da televisión. Aquí o aforamento é enorme e sempre está cheo e o proscenio crece a bo ritmo ano tras ano. En ocasións, os intérpretes do escenario dos intelectuais pásanse, como actores convidados, ao escenario da televisión. Neste escenario a boca da mina é a mesma, cun lixeiro cambio de perspectiva, aínda que quizais a camuflaxe sexa máis densa e, paradoxalmente, estea preñada dun humor misterioso e que non obstante apesta. Esta camuflaxe humorística, naturalmente, préstase a moitas interpretacións, que finalmente sempre se reducen, para maior facilidade do público ou do ollo colectivo do público, a dous. En ocasións os intelectuais instálanse para sempre no proscenio televisivo. Da boca da mina seguen saíndo ruxidos e os intelectuais séguenos a malinterpretar. En realidade, eles, que en teoría son os amos da linguaxe, nin sequera son capaces de enriquecelo. As súas mellores palabras son palabras prestadas que oen dicir aos espectadores de primeira fila. A estes espectadores adóitaselles chamar flaxelantes. Están enfermos e cada certo tempo inventan palabras atroces e o seu índice de mortalidade é elevado. Cando remata a xornada laboral péchanse os teatros e tápanse as bocas das minas con grandes pranchas de aceiro. Os intelectuais retíranse. A lúa é gorda e o aire nocturno é dunha pureza tal que parece alimenticio. Nalgúns locais óense cancións e as súas notas chegan ás rúas. Ás veces un intelectual desvíase e penetra nun destes locais e bebe mezcal. Pensa entón que sucedería se un día el. Pero non. Non pensa nada. Só bebe e canta. Ás veces algún cre ver un escritor alemán lendario. En realidade só viu unha sombra, en ocasións só viu á súa propia sombra que regresa á casa cada noite para evitar que o intelectual rebente ou se colgue do portal. Pero el xura que viu un escritor alemán e nesa convicción cifra a súa propia felicidade, a súa orde, a súa vertixe, o seu sentido da esmorga. Á mañá seguinte fai un bo día. O sol chispea, pero non queima. Un pode saír de casa razoabelmente tranquilo, arrastrando a súa sombra, e deterse nun parque e ler unhas páxinas de Valéry. E así até a fin.

– Non entendo nada do que dixeches –dixo Norton.

Roberto Bolaño (2666. Barcelona, Anagrama, 2004, pp. 161-164)

(Trad. Sören Hauser)

Uso de cookies

Este sitio web utiliza cookies para que usted tenga la mejor experiencia de usuario. Si continúa navegando está dando su consentimiento para la aceptación de las mencionadas cookies y la aceptación de nuestra política de cookies, pinche el enlace para mayor información.

ACEPTAR
Aviso de cookies