D.Rocha Hauser

 Resumo

O poema en tradución do saber, a súa suspensión, como o seu contrapaso, aparece aquí como o resto do saber, en suma, o saber mesmo que xa non sabe. A-identitario, a-poietico e a-humano/animal, o poema deixa latexar o seu corazón robotizado e pon en xogo, antes que ao saber absoluto, ao poema mesmo.

Palabras clave: déjà, poiesis, robot, tradución, paso, saber, sinatura.

***

Para responder a semellante cuestión —en dúas palabras, non é certo?—pídeseche saber renunciar ao saber. E sabelo facer ben, sen esquecelo xamais: desmobiliza a cultura mais non esquezas nunca na túa douta ignorancia iso que sacrificas na ruta, ao atravesar a ruta.

(Derrida, 1989-90: 165)1

Con todo penso que o eu dun poeta non é unha instancia escindida senón ela/el mesm* a propia segregación, que o eu dunha poeta […] coincide plenamente coa división, de aí que non avance seguindo un ritmo de contrarios senón os acordes dunha independencia. Pensar na posibilidade de trazar un retrato robot dunha/dun poeta contemporáneo.

(Pato, 2009: 89)

Non falarei da poesía.

Quen pode facelo?, hoxe?, quen pode saír, hoxe, da linguaxe poética ou poemática, e elevarse como a bolboreta ou arrastrarse como o ourizo cacho, para contemplar dende o fóra da poesía á poesía e dicir así, sen poiesis, a poesía? Quen se arroga o dereito, a autoridade do dereito, a autoritas do discurso sobre —envoltura ou envoltorio—, acerca de, enriba de, relativo á poesía e sen caer nela, tomber, no chan, ou mesmo máis abaixo, a dous metros baixo terra, na sepultura de si mesma, tombe, perdendo xa o suxeito ou o autos do discurso, da frase, esta ou aquela, para dicir o que ela di ou quere ou debe dicir? Peor: Non é semellante intento, este e aquel, a solicitude do intento, unha forma de caer (de sepulcro) nel?

Non falarei, entón, da poesía.

Pero quizais sexa posible falar do poético, do poemático, da poiesis, da creación do/a poeta, da súa escritura, en suma, da escrita. Non evitaremos a tradución. Tampouco evitaremos a linguaxe que, polo menos dende o grande banquete nupcial da metafísica, nos obriga sempre a crear, tamén a crer, ser, a pasar (tránsito, translación, transporte, paso, viaxe, óbito) dun lugar a outro. Para o ποιέω socrático: dun non-ser a ser. Polo tanto, dende un “inicio” desprazado: a tradución.

Despois da dilación, e antes de regresar a ela, dúas confesións:

1- Intención: traballar con dúas escritas, Chus Pato e Jacques Derrida, nomes e metonimias. Poeta e filósofo e ante todo, cada un ao seu xeito, non soamente iso.

2- Proposta: arriscar, porque hai risco e hai que correlo, un retrato do poeta contemporáneo como robot con memoria, isto é, con corazón sen ligazón esencial a unha poiesis.

O primeiro paso é xa dilatorio —dilatĭo -ōnis (experimentar, sufrir)—, paso que difire ou atrasa, tradución como experiencia, non disto ou daquilo, senón como experiencia mesma sen estaticidade, sen estatismo nin estado, polo tanto sen mesmidade ou identidade estáticas; experiencia do tránsito, do paso que sofre a experiencia. Se houbese unha interpretación política do poético probablemente empezaría neste movemento.

Non vou falar de política mais tampouco de poesía.

Este primeiro paso, anterior á intención, supón unha tradución: levar a Pato e a Derrida a outra escritura, quizais á miña escritura, en suma, á escrita.

A multiplicidade primeira das linguas non sería aquí reducible a unha, como lugar intermedio de encontro ou entendemento, douto inconsciente da Verdichtung. Máis ben, esta transferencia sen regra daría un lugar novo, un novo lugar ao lugar, un lugar sen topos previo, unha marca, unha oportunidade para unha a-poiesis que debe ser asinada. E debe ser asinada, asasinada, por outro, por outros ou, polo menos, non simplemente por un, a sinatura do un. Non hai aquí, entón, reunión.

I- Do ourizo cacho á bolboreta: voos a rentes de chan

Hai que elixir ou, mellor, estar atentos ao límite dunha elección que xa nin sequera hei de facer. Só a un ourizo de catacrese pode entregarse aínda o poema, a experiencia poemática, aquela da que se di “un poema eu non o asino/eu non o asina xamais” (un poème je ne le signe jamais), o poema sen poesía (Derrida, 1989-90: 180).

Derrida, quen volveu porosas e permeables as fronteiras que pretendían separar a literatura da filosofía, confésase amante da literatura mais incapacitado para ela. “Sempre teño a impresión que o discurso é desigual á historia que me gustaría contar, polo tanto renuncio, renuncio todo o tempo” (Derrida, 2002). Esta humildade esaxerada mostra unha renuncia significativa. Unha actitude que quizais define, sen por iso subsumir en concepto, certa actitude poemática. A que renuncia tal renuncia? Se hai unha renuncia esta tería que ver coa soberanía do discurso. O eu non domina o seu discurso, o seu dicir xa non é seu, non lle pertence, non hai propiedade, pertenza, nin posesión. Quizais, simplemente, reste unha apendencia enganosa, isto é, un accesorio que se anoa con lazo íntimo ao que se pretende principal até confundirse con el, até suplantalo ou suplementalo.

Renúnciase, entón, ao logos pleno, un, único, isto é, á palabra pura, á verdadeira palabra que di a palabra verdadeira, a verdade pura da palabra divina, a creación da verdade por medio da palabra, verbo, poiesis.

Que di, pois, a poesía?

Non falarei da poesía. Desa que atribúe clasicamente a súa cadencia á versificación, á medida estrita dun ritmo musical, á axeitada distribución das súas figuras. Desa que se nutre das formas da beleza e pretende ser unha delas, un xénero literario exquisito.

O anti poeta Nicanor Parra ilustra con humor reflexivo a contaminación prosa-verso no antipoema titulado “Somos dos estudiantes de pedagogía”:

Al profesor no se le entiende nada

Sáquenos de la duda don Nicanor

¿En qué se distingue la prosa del verso?

— ¿Diferencia? ¡Ninguna!

Es cuestión de costumbre solamente

Los poetas escriben para abajo

Los prosistas escriben para el lado

En un lugar de la Mancha

(octosílabo)

de cuyo nombre no quiero acordarme

(endecasílabo)

Se na busca da cousa, da esencia da cousa, do seu paso ao ser; se na experiencia da busca desa cousa e polo tanto xa na cousa, xa na cousa como experiencia que é un paso ou tránsito, se renuncia á esencia propia da cousa, non é esa renuncia parte da cousa?, non sería a renuncia algo “constitutivo” —por usar unha palabra que sen dúbida empregaría antes da renuncia á esencia da cousa e non despois— da cousa? Se isto fose así significaría que só poderiamos falar da poesía renunciando a encerrala en concepto.

Non falarei, pois, da poesía.

Quizais isto é o que fai don Nicanor. Non obstante, asina o xiro e bautízao antipoema. Este xesto sería máis que suficiente para denunciar que foi atrapado por aquilo mesmo que pretendía atrapar ao seu xeito, é dicir, romper ou facer tremer a súa significación, a súa conceptualización de enciclopedia. Aquí é onde a pluma de Derrida corta con dobre fío. “Un poème, je ne le signe jamais”. “Un poema eu non o asino xamais”. Certamente, Derrida nunca asinou un poema, así como tampouco incrustou o seu selo nunha novela nin nunha obra de teatro. A súa renuncia é expresa. Mais o dobre fío, a outra cara da cortante folla, a ameaza, sempre efectiva, de incisión sangrante, corte, tallo, fenda ou ferida que porta a tradución e que nunca deixa intacto o corazón vivo da lingua, que sempre dana no seu transporte e deixa pegadas vermellas alí onde pretende establecerse, ataca aquí ao corazón da frase, ao suxeito.

É o “eu” quen “non asina o poema xamais” (“Un poème, je ne le signe jamais”).

O poema estaría carente de suxeición metafísica e quizais por iso hai que dicir sempre quizais. “Sen suxeito: quizais hai poema, e quizais se deixa, pero eu xamais escribo ningún. Un poema eu non o asino/eu non o asina xamais” (Derrida, 1989-90: 169).

Non o asina, non o sela, non se apropia del a través do nome escrito que representa a unidade do eu propietario do poema e do nome, do eu que o escribe.

O poema non é a facenda intransferible dun eu que o creou segundo as vellas leis da poiesis. Non hai paso socrático senón tradución imposible. “Non hai máis que poema antes de toda poesía” (Derrida, 1989-90: 169).

A cesura no corazón é a marca do poema, o poema como marca da singularidade absoluta da morte.

Dende agora chamarás poema a unha determinada paixón pola marca singular, a sinatura que repite a súa dispersión, cada vez máis alá do logos, non humana, apenas doméstica, nin tampouco reapropiable na familia do suxeito: un animal convertido en ou feito un nobelo, volto cara ao outro e cara a si mesmo, unha cousa en suma, e modesta, discreta, a rentes de terra, a humildade á que ti dás o sobrenome —indo así no nome máis alá do nome— de ourizo catacrético, con todas as frechas cara a fóra, cando este cego sen idade oe pero non ve vir a morte. (Derrida, 1989-90: 169)

Dende agora chamarei poema a unha determinada paixón pola marca singular que se atopa a cada instante en Derrida, a sinatura que repite a súa dispersión e que non deixa de asediarme, cada vez máis alá do logos. Se o humano occidental é logocéntrico a marca do poema derridiano é non humana, apenas doméstica, nin por suposto reapropiable na familia do suxeito. L´animal que donc je suis convertido en ou feito un nobelo, volto cara a outro sempre antes que cara a si mesmo, moitas cousas nunha, e modesta, discreta, a rentes de terra, a humildade á que eu daba o sobrenome de esaxerada —indo así no nome máis alá do nome, como a deconstrución—, mais, que, ou quen, esconde a catacrese do ourizo?

Os alfinetes do ourizo cacheiro aguilloan o corazón do poema. As súas afiadas pugas mostran un dobre risco. Este é o risco da tradución. Defensa necesaria pero imposible. Ameaza de corte se tentas tocarme/morte por atropelo se me tocas.

Final.

A tradución resiste e resístese. Non se deixa estragar mais o seu vilipendio é necesario. E o que máis resiste á tradución é o poema. El é a proba ineludible de que é necesario crear un texto novo para traducir o poema tal como é.

O poema é o abismo total da tradución. Esta dificultade aporética móstrase nos textos de Derrida a cada paso. Traducir a Derrida é traducir o poema.

Así como o poema do filósofo Derrida atopa dous ourizos máis no texto Ick bünn all hier. «Xa estou aquí», a saber, Schlegel e Heidegger, a filosofía da poeta Chus Pato cruza esa mesma autoestrada, perigosa para todo suxeito, no seu libro Hordas de escritura.

Xusto antes de empezar, despois dun pequeno prefacio dunha páxina que ela mesma escribe [páxina 9] e xusto antes de Termidor (episodio primeiro) [páxina 13] que anuncia o principio do primeiro capítulo ou episodio, hai unha cita como exergo precisamente de Schlegel:

A poesía é un discurso republicano: un discurso que é el mesmo a súa propia lei e o seu propio fin, e no que todas as partes son cidadáns libres que teñen o dereito de pronunciarse para poñerse de acordo. (Pato, 2008: 11).

Antes do contido político-semántico, sen dúbida cuestionable, sobre todo aquilo que refire á lei “interna”, lei “propia” que coincide co seu “propio” fin, ao concepto de cidadáns libres e á duplicidade de fins que establece un fin interior (o si mesmo) e outro exterior (o acordo), antes, pois, de todo iso, non falarei de política, atopamos unha definición da poesía: “A poesía é un discurso republicano”.

É dicir, a poesía é discurso sen soberano, un discurso non soberano. E aínda que é difícil pensar nun discurso que mantén o si mesmo pero exprópialle a súa soberanía, isto é, un si mesmo que non é dono de si, en todo caso se mantén o discurso. A poesía é un discurso (¿alegación, alocución, charla, diatriba, disertación, homilía, plática, prédica, conferencia, mitin, amoestación, sermón?) que pon en alerta a ríxida distinción entre verso e prosa. A cuestión aquí non é formal, como ironizaba don Nicanor, senón filosófica. Cal é, de habela, mais iso non o dubido, a diferenza entre prosa e verso?

Hordas de escritura é un exemplo vivo desta contaminación. Mantén discurso detrás dunha versificación sen mesura e camiña sobre a tensión abisal do dicir expresivo-enunciativo.

Non hai texto propiamente en verso nin propiamente en prosa. O problema é precisamente o “propiamente”, o “propio” do texto rebélase contra todo intento de agarralo, contra todo intento de agarrar o “propiamente”. O discurso non é simplemente perorada prosística nin contido enunciativo nin raciocinio. Ademais —quizais sobre todo— é transcurso, decurso, discorrer, pasar, movemento ineludible da tradución cuberto de ferretes afiados. “[…] este estado perpetuo de pasaxe: todo tipo de signos, afectos, mensaxes, do que sexa/como o rostro monstruoso da liberdade, este slálom de abismos” (Pato, 2008: 17).

Parece que en Pato o discurso que anuncia Schlegel se entende mellor neste sentido de paso (pas), de negación dunha estaticidade do sentido, de rexeitamento á parálise do concepto. Hai poema derridiano.

Conforme pasaban os anos —dixo— a necesidade de comunicación oral víase substituída por unha proliferación automática de síntomas corporais: lagoas, vertixe, desorientación, desinterese no que ela mesma comentaba, ou mesmo por una fala como a de quen, sentíndose violentada, vese no pulo de falar e nese esforzo emite palabras achegadas a unha linguaxe da loucura e tamén por un protocolo escritural inconcluso sempre que de acadar un termo non é este por gozo senón por esgotamento ou cansazo e que nesta retirada da voz sentía un acercamento progresivo á vaporización da presenza ou rumbo definitivo cara a un acabamento ou noción da morte. (Pato, 2008: 18-19)

Este paso que perfila a dificultade do pensamento, a súa inquietude, non exclúe o contido filosófico-político-enunciativo, máis ben tíngueo dunha responsabilidade sen precedentes que se abre sobre o outro, que vén do outro, que non se pecha sobre si. “O seu non era un temperamento xenuinamente revolucionario, máis ben rebelde e leal, absorto nunha cicatriz que dificilmente curaba” (Pato, 2008: 23).

Parece, quero ouvir, leo, interpreto, traduzo que o texto sinala aquí o ourizo derridiano, a cicatriz incurable do cal non deixa de escribir o seu poema filosófico. O poema é unha circuncisión, unha marca ensanguentada que habita a escritura e que a asedia dividindo a ficción do eu. A problemática da identidade (moi, je, eu) radicalízase no poema. Nada asegura a suxeición do verso. Está só, no aire. Sostense inquedo polo vento que o leva. Axitar imparable de bolboreta. “[…] onde se está a soas co tempo e o eu é un innumerábel que multiplica e se descentra” (Pato, 2008: 41).

Así fala a narradora de Termidor. Mais, quen escribe?: “je n’en écris jamais”. Todo agarre é protético, externo, e non volve a si. Non se explica o seu voar máis que como ficción que alguén necesita asinar, asasinar. Que outro asina co teu nome para agarrar ao poema, para agarrarte ao poema. Necesidade cognoscitiva de chamar poeta e poesía. É mester a súa definición, a súa busca entendida como encontro, para a tranquilidade do pensamento. Así a bolboreta voa tola o pouco tempo que ten. E detéñena. “Se isto […] que agora mesmo ve é prótese do soño, que sorte de tecnoloxía é o poema?” (Pato, 2008: 41). O robot aparece sobre nós como un suxeito ineludible. Terá o robot aprehensión identitaria, medo á morte, temor á voz?

No terceiro capítulo ou división de Hordas de escritura titulado “os paxaros queriámolos ser e non nos gustan os prismáticos” (Pato, 2008: 47) recóllense estes medos e libéranse no poema. Empeza así: “A voz era pánico/e desexaba, insistía, ter hábito(s) no poema” (Pato, 2008: 49).

É coma se todo poema pasase algunha vez por Alemaña. Quizais Auschwitz sexa o final da poesía, o comezo do poema, “le poème sans poésie”. A proba definitiva do constante arrastrarse. Poema político que xa non pode depender da forma da beleza. Ferrote de morte. E último voo.

Máis que entrar no mundo do poema

botar por fóra a escritura, como unha lava lene e transparente, muselina

tanto ceo

tanta primavera

ves, isto é un acto político: torcerlles a vontade aos que obedecen

pero falta o contexto.

E que dicir dos soportes!, cando xa o papel non atura e só é concibíbel unha parede e a proxección de letras dixitais (seguramente nun museo ou nos paneis da autoestrada) ou esas mesmas frases envolvendo como cintas luminosas os corpos dos viandantes que dialogan sobre o voar das aves ou os bucles dos miñatos que se mimetizan coas árbores cando estenden as ás coma un niño

a teoría é esa violencia ética do intanxíbel

e está o problema do eu, cantos? e das situacións

prefiro o meu pánico a entrar nas librerías (Pato, 2008: 49-50).

A máis fría das primaveras de Alemaña rompeu para sempre a poesía. Quen se atreve a falar dela?, a dicila? Todos, ningún, sen dúbida. Semellante torcedura é obrigatoria antes de ser política. E xa ninguén máis poderá dicir a poesía. Con que pluma escribirá o robot e sobre que papel?, cantos eu albergará?

E o outro ourizo derridiano aparece terrible pouco a pouco. Quizais o último eu. Aparece lentamente cando aparece a morte e faino sen determinar o suxeito, sen nomealo, como anticipando xa a súa fuxida, como anunciando a súa última voz:

creo —proseguiu— que o meu único interlocutor é a morte; dalgunha maneira escribo para que a morte, sexan cales sexan as circunstancias, non poida ser envilecida

[…] Definición: poeta é o non poeta

Proposición I: verdadeiramente poeta é aquela/aquel cuxa musa foi integramente destruída

Escolio: se quen escribe poesía é aquel/aquela cuxa musa foi destruída, isto significa que a identidade entre poeta e non poeta nunca é perfecta, que non é posíbel destruír integramente a musa, que sempre resta algo. Ser poeta é ser ese resto (Pato, 2008: 57-58).

O robot terá musa?, terá un eu escindido?, entenderá a non identidade, sempre presa do seu contrario?, será un robot para a morte? “como sería entón o noso ser-aí?” (Pato, 2008: 66). O ourizo heideggeriano entra na escena desta escrita hordática sen dar o seu nome, sen presentarse.

O verdadeiro cambio robótico quizais habería que buscalo aí, aí, isto é, máis alá do ser-aí, en Heidegger pero xusto despois del, no principio do seu punto e final.

Unha vez máis Heidegger parece ser un eu, o único eu, tecnificación aínda de pensamento, pura, aquel que situado no medio, no medio dun século e do desastre, atrapado e presa de si vólvese cara á poesía como escapatoria a un atranco.

Tal vez, tal vez. Talvez fose ese xesto o final da poesía, isto é, o principio do poema filosófico.

El está no medio e aguántase, suxéitase con forza e resiste todas as arremetidas malia saberse xa perdido.

Tal vez sexa o último eu da historia, o último eu da filosofía. Mais non habería Derrida sen Heidegger e talvez dende unha firme e errática travesía posibilitara o primeiro poema sapiente, isto é, aquel que sabe renunciar ao saber para anuncialo.

A poesía de Heidegger foi o tráxico voo dunha escura bolboreta, voo enérxico e curtísimo.

Como un verme que buscando a súa lei propia, o seu ser mesmo, a súa identidade, vese obrigado a mudar, a transformarse, a ser varios eu e a perecer, pois, rapidamente.

Aínda que sempre quedase a liña en bucle do seu fundamental voo.

Podería ser así: dunha beira unha imposibilidade de escritura, doutra unha potencia de escritura (son simétricas como as ás dunha bolboreta), no medio Eu: Eu é unha greta. O poema inventa o que non concorda, so é leal á súa propia independencia e fermosura. (Pato, 2008: 61)

O verme estaría atrapado entre unha imposibilidade de escritura e unha potencia de escritura. Atrapado sen remedio, pois elas son as súas ás que lle permiten voar, é no que se transformou para ser si mesmo, para ser aí no seu mundo fráxil que a pesar de todo debe continuar.

E o verme, o eu, é unha greta. Un orificio. Un hime que debe romper para ser hime, que non é dentro nin fóra, que non é nunca eu.

Isto —concluiu— é o estatuto ou territorio dun poeta

poeta é unha humana calquera.

Malia que a algúns os cega a claridade do alustro, tamén a outras as cega a cicatriz da noite

—teño que consideralo, o que ti denominas un ego deliberadamente esquizo… Mira, eu partía de núcleos distribuídos ou bifurcados, nos que un corte mantén ou divide un rostro siamés, bifronte

entón concibo o eu non precisamente como unha dislocación senón como ese argumento que sostén as partes (o eu sería a quinina do insecto, as cambiantes e nunca apreixábeis augas do río, o fiel da balanza). Dunha banda o así chamado “estado da natureza”; doutra a sintaxe, pero fluíndo ambos e dous, o un na outra

abismo que, como non ignoras, remite á fenda do sexo nas femias, abríndose cara aos labios de carne

tan diferente ao falo que se ergue cara a un infinito, amparado pola dilatación dos capilares sanguíneos (Pato, 2008: 61).

O poema é un animal. Besta soberana perdida na república. Ourizo cacho e bolboreta.

Animal destripado na grande autoestrada occidental. Órganos femininos esmagados na estrada. A voz dos mortos. A voz que un día tentou pecharse en “ser para a morte” e quixo “poñer mans á obra da verdade” e foi destripada na ruta e ninguén limpou o sangue nin ergueu o cadáver nin levou o cadafalso nin fixo cadaleito nin dó, esa voz volve sen palabra, muda, como o fantasma do ourizo femia atropelado.

“Esa voz pode ser transportada no poema/esa voz é o poema/Certo, a voz do animal non pode ser escrita/pero esa non-palabra regresa/volve/e se repite/esa voz era Eu” (Pato, 2008: 64).

O poema-femia, sempre desterrado do reino do saber, abre agora a súa greta creadora ben afastada da poiesis.

Crisálida de saber que transforma o seu corpo animal nun paso que vai alén do saber, o non saber do saber que fala tan ben o francés, passage, transcurso, viaxe alada a rentes de chan, paso, tradución sen regra, pas-sage.

Hai unha animalidade liberadora no poema que non se decanta cara a un lado da balanza, que non traballa na lóxica dual da metafísica [“exclusión dobre, a do animal e a exclusión do logos” (Pato, 2008: 73)] senón que é o seu fiel.

Non, o paraíso non é a infancia, o paraíso é a animalidade;

é o paraíso o que perdemos

[…]

nós case non temos ruínas, toda a nosa anterior produción agraria é unha ruína, pero dos campos non se di “están arruinados”; se tiveramos ruínas teríamos memoria

teño a cabeza chea de ruínas

sobre a ruína perfílase con claridade a Historia

a ruína é indistinta

abrimos nela unha vea de mineral, un curso nas entrañas

un mito linda entre carne e palabra

un mito Eu

memoria, instante, de inmediato ruína

todas (as antepasadas) somos máis ou menos idénticas

sentimos o trebón da voz no diafragma, o lóstrego do pensamento na bóveda

simias, dilatan a mente

e ti, que me amas (Pato, 2008: 79-80).

Rematou o poema universal, a grande posta en obra da verdade. Falarei soamente da miña ruína, pois, se falase da grande ruína, a ruína pura, sería unha ruína.

O que se machuca na calzada é precisamente iso, a memoria, o corazón do animal. E o latexo que se perde, ese do que se fai do aquí, é o latexo do outro.

Ese latexo chega a min —outra palabra para a identidade que se divide na chegada— pero do outro, primeiro como outro, aínda que sexa o meu latexo o que chega como outro. Latexar forasteiro da miña memoria, do meu cor.

O saber que se deconstrúe no poema non poderá ser simplemente enunciativo, nin simplemente lóxico nin axiológico nin tecnolóxico. Non poderá constituír un método ou unha doutrina, menos aínda unha ciencia ou unha filosofía, se por iso entendemos saber completo e sen fisuras, absoluto, que informa do mundo, e das cousas do mundo, tal e como é.

Cal sería o saber que aseguraría ese saber? O seguro, a garantía, a fianza, etc., son todos sinónimos fiduciarios que constitúen a partida, o inicio do saber, a súa base.

O saber, entón, dende a súa ruína, é poemático. Pero non se renuncia a aprehender nin a recordar a aprehensión.

É unha anamnesia da rememoración. Volver pasar polo corazón, saber de cor, é o recordo e a memoria e a ruína do recordo.

E haberá entón que aprender de memoria, aprender de cor, saber de cor, dicir de cor pois o latexo que trae o recordo ruinoso e a ruína do saber virá como un ditado do outro.

O que chegue ou non chegue, o arribante, será en todo caso o poema do saber e virá como anamnese dese porvir.

N’est-ce pas déjà cela, le poème”, Non é isto xa o poema, cando se fai unha promesa, a vinda dun acontecemento, no instante en que a travesía do camiño que se chama tradución parece tan improbable como un accidente e, non obstante, se soña intensamente con ela, requírella/llela alí onde o que ela promete sempre deixa algo que desexar? Un recoñecemento vai nesta dirección e prevén aquí o coñecemento: a túa bendición antes do saber. (Derrida, 1989-90: 166)

“Non é déjà isto, o poema?” E se quixésemos facer esta tradución, enfrontarnos ás súas pugas afiadas e ferirnos con elas? Derrida sería entón o poema.

Aquel poema que foi capaz de renunciar ao saber metafísico, inmiscíndose e permanecendo nel, para saber de cor. Un poema que máis alá do logos, e antes, pois, suspensión poemática do saber, soubo alertar de que el non era o fiel.

Quen? O que? Precisamente iso é o que sabe, ese poema sen poesía.

Se o fiel é o poema, iso querería dicir que non hai fiel. Quizais tampouco balanza.

Fidelidade infiel ao poema. A memoria, o corazón, o cor e o azo do cor, xa non sería aquel disco duro que retén o saber senón aquilo que retén o que ao saber se lle escapa.

Apprendre par coeur. Aprende de cor. O outro do saber. O saber do corazón do outro.

A cominación do outro é unha bêtise. Hai animal e non é pouca cousa, aínda que soe unha parvada.

O poema é ese animal exposto ao atropelo que sae no seu bater de ás sempre cara a un fóra que xa non pode provir simplemente dun dentro, do corazón como o fóra do outro, o fóra do fóra.

A tradución é unha crisálida disposta a copular. E se o poema chusderridiano tivese un eu, sería ese corazón de memorias rebelde á simetría do latexar.

O insurrecto aprender da súa desaparición. O outro que asina no seu corazón.

Última cita:

Un poema eu non o asino/eu non o asina xamais. O outro asina. O eu non é, non aparece máis que cando irrompe ese desexo: aprender de cor. Tenso co fin de resumirse no seu propio soporte e, por conseguinte, carente de soporte externo, de substancia, de suxeito, absoluto da escritura en si, o “de cor” déixase escoller máis alá do corpo, do sexo, da boca e dos ollos, borra os bordos, escapa das mans, óese apenas, pero ensínanos o corazón. Filiación, promesa de elección confiada en herdanza, pode captarse en calquera palabra, na cousa, viva ou non, no nome de ourizo por exemplo, entre a vida e a morte, á caída da noite ou ao despuntar a alba, apocalipse distraída, propia e común, pública e secreta

—mais o poema do que falas, te equivocas, nunca foi nomeado así, nin tan arbitrariamente.

—Acabas de dicilo. Iso que se está a punto de demostrar.

Recorda a pregunta: “Que é…?” (ti esti, was ist…, istoria, episteme, philosophia).

“Que é…?” chora a desaparición do poema —outra catástrofe. Ao anunciar iso que é tal como é, unha pregunta saúda o nacemento da prosa. (Derrida, 1989-90: 170).

II- O poeta robot

Agora é o momento/es un robot sen programación logocéntrica/a-poietico/ exapropiado/a tecnoloxía que constitúe non é pura/non existes/es o resto do que unha vez se chamou humano/excremento/ruína/os teus procedementos non se pechan en sistema/erro 404/busca e perda/a-destinación/teu disco duro infinito, políglota, perfectamente informado, minúsculo, precisa alimentación/es ignífugo/es cinza/tes gravado o que dixo o poeta/o imposible é o único que pode acontecer/non poderás evitar manter o teu latexo metálico/non sabes que renunciaches ao saber/iso non pode ser un saber/Aprender de cor/A saber, o corazón do outro.

Bibliografía:

DERRIDA, J., (1989-1990): “¿Qué es poesía?”, Tr. de C. de Peretti, en Er, Revista de Filosofía, nº 9 y 10, 1989-1990, pp. 165-170.

——— (1989-1990): “Ick bünn all hier. ‘Ya estoy aquí’. Conversación con Jacques Derrida. Entrevista de Maurizio Ferraris”, Tr. de C. de Peretti y P. Peñalver, en Er, Revista de Filosofía, nº 9 y 10, 1989-1990, pp. 171-190.

——— (2002): Derrida. Película cinematográfica dirixida por K. Dick y A. Z. Kofman

PATO, C. (2008): Hordas de escritura. Vigo, Xerais.

——— (2009): Secesión. Vigo, Galaxia.

1 Todos os textos de Jacques Derrida foron traducidos ao galego polo autor. (D.R.)