Proxecto Derriba
Estamos a vivir tempos convulsos no capitalismo, no Oriente, no Occidente, na Europa, no Estado español, na Galiza. A convulsión é froito de moitas continxencias –como todo acontecemento–, de moitas realidades vividas ao tempo, pero tamén dun certo malestar, dunha indignación, dun desexo (do) común, a saber, a esixencia de democracia, dunha democracia real, dunha democracia absoluta, na que se poña de manifesto o que xa é unha realidade noutros ámbitos xerais: a cooperación e os procesos colectivos son os encargados de manter a produción da que se beneficia o capital, e é esa realidade a que pon nas nosas mans a esixencia de actuar conforme ao noso desexo.
Hoxe en día, no chamado Occidente, coa xeneralización de ferramentas de información nas que a cooperación e a comunicación tórnanse esferas vitais –como internet, as redes sociais, etc.–, a nosa actividade produtiva –sexa laboral, precaria, formativa ou desempregada– é o resultado dun proceso colectivo que non se pode medir en unidades individuais. É dicir, prodúcese maioritariamente empregando estas ferramentas. E no tocante ao traballo asalariado, xa non é o individuo senón unha capacidade de traballo socialmente combinada a que se converte no axente real do proceso laboral no seu conxunto, pois unha grande maioría emprega mecanismos de información, culturais, intelectuais, etc. que están á súa disposición grazas a que foron feitos en común, e o uso destas ferramentas fai que un xa non sexa responsábel individual e único do seu traballo. É o chamadoGeneral Intellect, ou intelixencia colectiva, unha especie de patrimonio de coñecemento común a(o)s traballadorxs que se realiza desde redes de comunicación e cooperación alternativas. A actividade produtiva, en grande medida non responde aos esforzos dun individuo, senón que é un proceso que necesariamente ten que se realizar en cooperación, en común, en colectividade, pois agora boa parte do traballo xa só subsiste socialmente, é dicir, o traballador asalariado xa non subsiste individualmente senón en cooperación, é inseparábel da creación colectiva. É a combinación da actividade social a que se presenta como produtora fundamental. A actividade é tamén abstracta, inmaterial, intelectual, científica, e produce bens inmateriais como o coñecemento, a información, a comunicación, unha relación ou unha resposta emocional, etc. Se a xornada laboral, por outra banda, sigue en aumento –xubilación máis tardía e menos garantida–, os responsábeis da produción –traballadorxs asalariadxs, desempregadxs, precarixs, bolseirxs, traballadorxs a tempo parcial, etc.– estanno a facer con traballos non ( o suficientemente) remunerados economicamente –e algúns deles producen intelectual, científica ou afectivamente a todas horas–.
Polo outro lado hoxe, en Occidente, a nivel xeral, existen outra serie de trazos relevantes para o que nos ocupa, como por exemplo o desenvolvemento experimentado polos fluxos de carácter especulativo, que representan sesenta veces máis operacións que as que corresponden a transaccións materiais; a concentración dos capitais, xa que as fusións se multiplicaron por sete nos dous últimos decenios do s. XX, e hoxe están no seu punto álxido; a deslocalización de milleiros de empresas ao se mudaren, totalmente ou só en parte, a outros países para obteren vantaxes fiscais, man de obra barata ou para se aproveitaren de determinadas leis inaceptábeis para os seus países deorixe, o que leva consigo un extraordinario aumento do desemprego neses países; a desregulación que, mentres avanzaban as privatizacións, provocaban que desaparecesen controis e trabas para os capitais, etc.
Hoxe a norma e a lei é a privatización, ir á pescuda e captura do común. A situación económica actual en Occidente é causa dunha serie de organismos internacionais non-democráticos (FMI, BM, OMC, BCE) e dos acordos que estes fixeron cos principais bancos, impulsores á súa vez do roubo e saqueo das arcas públicas lanzadas ao seu rescate, mentres ao tempo –e paradoxicamente– seguen engordando os seus beneficios e o número dos seus despedimentos.
Do mesmo xeito, o Estado-nación vai deixando o seu lugar preferente ao mercado mundial, que substitúe as súas institucións fundamentais por estoutras que asumen as súas competencias –e que escapan a todo control democrático–.De feito, os gobernos xa non teñen practicamente máis función que asegurar a orde interna, dispor os corpos e forzas de seguridade para que a máquina capitalista mundial siga o seu camiño sen trabas de ningún tipo. As verdadeiras decisións tómanse agora nos mercados financeiros, nas xuntas directivas das grandes multinacionais, nas reunións empresariais transnacionais. As decisións políticas xogan a favor dos mercados mundiais mentres se segue instalando nas conciencias a necesidade do crecemento (macro)económico, sen ter en conta as nefastas consecuencias directas que hoxe estamos a vivir máis que nunca: aumento das desigualdades, desaparición dos bens comúns, aumento do desemprego, desaparición do Estado de benestar, eliminación de dereitos sociais básicos, destrución ecolóxica, etc., sen pensar que talvez unha (das) solución(s) intelixente(s) pasaría máis ben polo camiño oposto, o do decrecemento.
As privatizacións provocadas polas clases gobernantes, lonxe de desaparecer, semella que seguirán en aumento. Hai ben pouco escoitabamos ao primeiro ministro holandés dicirlle aos gregos «que vendan todo o que podan» para saír da crise. Tal é a postura da UE.
A explotación, xa que logo, refírese á expropiación do común por parte dos grandes xerifaltes económicos e o mercado a quen representan, e por iso as patentes e os dereitos de autor –alén das privatizacións, deslocalizacións, fluxos especulativos, etc.– son obstáculos no camiño da recuperación do espazo común, un camiño que pasa por dinamitar o vampirismo das grandes compañías con respecto á plusvalía das obras culturais, ás que tratan como unha mercadoría máis. A explotación é, pois, a apropiación privada dun valor producido en común. E, por tanto, a xustificación xurídica da propiedade privada vese abolida pola natureza común e social da produción. O único que pode seguir lexitimando este concepto é a violencia.
Se isto non estoupou antes, ao estilo das revoltas do Magreb, sen dúbida foi porque os niveis de malestar quizais non chegaron aínda ao deses países, e así mesmo polo apoio que as redes familiares prestan aquí aos desempregadxs, precarixs e traballadorxs a tempo parcial. Mais, aínda con este apoio, séguese decrecendo, segue a baixar o consumo que sostén ao mercado capitalista, un capitalismo que produce o consumo mesmo, que é o artífice da súa propia lexitimidade.
Pola súa banda, os medios de comunicación reproducen a orde estabelecida e, con ela, tentan taponar os nosos desexos e ordenar as nosas preferencias baseándose nunha estrutura xerárquica e vertical que reproduce á súa vez a explotación do capital. Deste xeito, a comunicación e a reprodución vense clara e definitivamente inseridas na lóxica do biopoder, do control da vida que produce continuamente novas subxectividades mentres, no proceso, se autolexitima.
É deste xeito como o capitalismo funciona, como un cadeado, como un ferrollo, o que leva a constatar que vivimos aprisionados mentalmente. Pero unha das repercusións que leva consigo, como estamos a ver, é a irrupción de desexos –(in)conscientes ou distorsionados– que procuran resistir á mercantilización da vida.
O comunismo non é máis que a creación de condicións para subverter a situación actual poñendo o til sobre o común.
As accións comúns, ademais, configuran un desexo:
Ese desexo chámase democracia absoluta.
Este desexo é procurar o común que nos une sen unificarnos, mantendo a nosa singularidade e independencia, pero sen por iso deixar de traballar polo común, por aquilo que nos une: o desexo da democracia. E, de novo, ese desexo (o común) non é algo por descubrir, é algo por producir, por crear.
Os nosos desexos son os que produciron as normas do noso ordenamento social, por tanto son o suxeito desta produción. Porén, a súa potencia non se integra no obxecto producido senón que, como fonte, permanece estraña. Así, os nosos desexos non se reduciron ás leis, nin ás normas, nin á constitución que regulamenta os Estados, nin á orde xurídica das sociedades. Non obstante, é en función do desexo que estes existen.
De considerármolo así, os nosos desexos son os que poden dar lugar a unha revolución expansiva e ilimitada no tempo e o espazo. Mais o capitalismo do que trata é de taponar esta produción de desexos, aforcándoos na máxima do goce, do gozar a todas horas, representado excepcionalmente polo consumo, coma se ese goce puidérase encher ou ser satisfeito polos obxectos consumíbeis. É deste modo, tamén, como o desexo –que debería lexitimar todo proceso xurídico, político ou económico– fica atrapado no propio sistema que xerou: o da representación política, o sistema que só permite escoller a tal ou cal representante político esquecendo con esa acción de onde ven o seu poder. Porén, a democracia absoluta ten que ser aquilo que se constitúa sobre a potencia dos desexos.
O desexo da democracia absoluta é unha forza que irrompe, quebranta todo equilibrio preexistente. O que significa que tanto revolución como democracia se autoimplican. Ou dito doutro xeito, é o desexo o que fai cristalizar en torno de si o concepto de revolución democrática.
Isto só ten sentido como unha praxe continua, e será unha vía de escape á opresión do mal chamado goberno democrático e dos organismos –non democráticos– dos que el depende. Por tanto isto tamén remite á resistencia e á cooperación e será, por tanto, incesante apertura de novas posibilidades das que nos teremos que facer cargo en común.
Os partidos políticos, pola súa banda, preguntábanse todo o tempo: Cando virá? Baixo que forma? De onde virá a nova irrupción de desexo? E o facían temerosos, sabendo que o seu sistema non pode resistir ningunha manifestación real de desexo, sabendo que o desexo é revolucionario.
Así mesmo, o importante é saber que a representación política non resolve os problemas, e que o proceso que se está a iniciar non se vai a resolver en sete días. O importante non vai ser o día das eleccións, senón o que sexamos capaces de inventar de aquí en adiante.
O acontecemento que temos á vista é quen de facer unha apertura das nosas posibilidades, de cambiar o noso modo de pensar, de organizarse e de crear xustiza. Quen chega ao acontecemento coas súas ideas pechadas, fracasa e non consigue cabalgar na potencia do mesmo. Hai que manterse na apertura que poda acoller unha novidade radical que chegue coa xustiza. A xustiza é facer acontecemento, saír do programa estabelecido que o sistema ten para nós, ir alén do futuro que nos teñen programado; a xustiza é facer chegar un porvir, un porvir que irrompa violentamente, que sexa incontrolábel.
O acontecemento non se pode explicar simplemente polos estados de cousas que o suscitan. Álzase por un instante, o momento que marca a oportunidade que hai que aproveitar. E ese instante sucede aquí e agora.