Bea Hauser
Entre o 15 e o 16 de Setembro, tivo lugar en París un coloquio internacional baixo o título: “Cultura psiquiátrica, cultura xudicial: reler Michel Foucault”. A intención declarada do encontro era –coa obra de Michel Foucault como horizonte de reflexión – interrogar, no contexto das recentes controversias en Francia e en Europa, as nocións de peritaxe psiquiátrico no ámeto xurídico, responsabilidade penal dos enfermos mentais e a noción de perigosidade na sociedade contemporánea. Na pequena introdución que acompaña ao programa das conferencias, os organizadores explican por que ler hoxe a Foucault:
“Dende o século XIX, polo rodeo do peritaxe psiquiátrico, a psicoloxía do inculpado atópase no centro dos debates xudiciais. A xustiza examina à vez os actos cuio carácter delictivo debe ser establecido, e os suxeitos cuia responsabilidade debe ser evaluada. Hoxe, a incrementada importancia da experiencia das vítimas e os medos da sociedade reinterrogan as relacións entre o dominio penal e o médico. Relacións sempre inestábels e conflitivas das que Michel Foucault fixo a historia; unha historia que apunta a incomodar as nosas divisións demasiados evidentes, as nosas certitudes prentendidamente inmemoriais.
<…> A actualidade editorial invítanos a limpar o polvo acumulado <…> No mundo enteiro a publicación dos cursos no Collège de France, iniciada en Francia no 1999, renovou profundamente o noso enfoque da obra foucaultiana. No medio de ese abundante corpus, os dous cursos consagrados á psiquiatría (1973-1974: O poder psiquiátrico e 1974-1975: Os anormais) operan desplazamentos importantes cara o traballo inaugural de 1961 (Historia da locura na época clásica). Para toda unha xeración de investigadores, reler Foucault é sinónimo de escoitalo por primeira vez” Phillipe Chevalier
Certamente, para moitos investigadores reler Foucault é lelo por primeira vez. Se Francia tivo problemas para sobrevivir ao 68, o enterro precipitado dos principais filósofos desa “xeración” foi un acto fallido. Este congreso é sintomático dunha volta na universidade e nas institucións culturais a eses textos. Fenómenos análogos estanse dando con respecto a obra de Deleuze; Derrida tardará moita más, si é que chega, en ser asimilado. Nembargantes, o corpus de Foucault desplazado e alterado leva moito tempo influíndo nas ciencias sociais e mesmo nas políticas públicas. O máis salientábel deste congreso foi o interese en traer un amplo abano de expertos e profesionais, capaces de reciclar a Foucault ou apropialo para a súa prática: psiquiatras e xuristas compoñían case a totalidade dos ponentes. O discurso de Foucault quedaba reducido a súa capacidade descritiva e preditiva, eliminado o elemento de –podemos chamalo cun termo antigo, inda que hoxe se impoña o uso de “deconstrución” – crítica. No centro da maior parte das intervencións, as profundas mutacións do espazo xurídico e da noción mesma de estado de dereito. A vedette do congreso, Robert Badinter, ex-ministro de xustiza da época Miterrand, criticaba con indigación a psiquiatrización da xustiza, o paso dun sistema clásico que condeaba ó acto e buscaba a reinserción a un sistema que condeaba ao individuo como tal, e que, en último termo, busca a eliminación. As posibilidade de detención indefinida antes do fin da condea a individuos catalogados, por un peritaxe psiquiátrico, de perigosos proporcionoulle o modelo desa transformación. Nese ponto, baixo a éxida Foucault, o que se daba era unha defensa do sistema de dereito e os principios humanistas, sen ter en conta precisamente que o texto de Foucault emborrona esa distinción no sistema xurídico clásico (feito que sin citar a Foucault sinalou outra das ponentes, Françoise Digneffe). Textos de Foucault, lido por unha actriz, abrían ou escandían as intervencións, resoando, irremediábelmente, a lectura canónica de igrexa. No congreso non había filósofos. Non e que teña nada de malo, pero é curiosa esa volta do pensamento xurídico e do papel do experto. Ou do espectro, quizáis en Francia rematen o seu luto post-sesentaioto por introxeción, que é máis sinxelo.
